Cypr Północny

Soli Basilica – starożytne stanowisko archeologiczne

Soli lub Soloi to starożytne greckie miasto na wyspie Cypr, położone na wybrzeżu Zatoki Morphou. Jego historia sięga do około 6 wieku przed naszą erą. Soli był jednym z dziesięciu miast-królestw, które istniały w starożytnym Cyprze.

To co pozostało do dziś jest głównie z okresu rzymskiego, przede wrzystkim mozaiki podłogowe w ruinach bazyliki. Głównie we wzory geometryczne i najbardziej znana z obrazem łabędzia. Jest też teatr, ale został odbudowany tak bardzo, że nie ma już żadnej atmosfery.

[supsystic-gallery id=21]

Kirenia

Kirenia to niewielkie miasto z portem jachtowym na północnym wybrzeżu Cypru które staje się coraz bardziej popularnym ośrodkiem turystycznym. Jego pierwotna, grecka nazwa, pod którą jest powszechnie znane, od lipca 1974 roku, czyli od kiedy Cypr Północny opanowały wojska tureckie, została zastąpiona turecką nazwą Girne.

Najbardziej znany zabytek to zamek – dawna warownia bizantyjska powstała na miejscu rzymskiego fortu. W przekazach historycznych wspominana jest  pod 1191 rokiem, jednakże jej najstarsze mury datowane są  na VI-VII wiek. Zadaniem potężnego zamku od początku było strzec portu. Ponadto w jego historii zasłynęły lochy służące jako wiezienie. Dziś warownia pełni funkcje muzealne, a ekspozycja w podziemiach twierdzy nawiązuje do okrutnej, ale zarazem fascynującej funkcji, jaką spełniała. Związane są z nią liczne postaci z historii Cypru. Pierwszą z nich jest król Anglii Ryszard Lwie Serce sławny krzyżowiec  i zdobywca wyspy. Nieprawdą jest jednak, że zdobył on tę twierdzę. Owszem, opanował wszystkie inne porty i zamki na wybrzeżu Cypru i to w zaskakującym tempie, w maju 1191 roku. Tak pomścił zniewagę, jakiej doznał ze strony greckiego władcy wyspy Izaaka Komnena. Despota i samozwańczy cesarz został rozgromiony przez króla w bitwie pod Tremitos. Wcześniej zdołał on w twierdzy Kyrenia ukryć swoją córkę. Kiedy jednak Ryszard wraz z eskortą ruszył pod mury twierdzy, ta wyszła z zamku, zdając się na jego łaskę. Ryszard powierzył ją opiece swojej siostry Joanny i żony Berengarii, zaś pokonany Izaak w złotych kajdanach znalazł się w niewoli krzyżowców.  Kyrenia poddała się więc bez walki. Dla niej i dla całej wyspy zaczynał się nowy etap historii. Królestwo Cypru pod panowaniem francuskiej dynastii Lusignan. Lusignanie, przez 300 lat wykorzystywali zamek, jako twierdzę broniącą portu, oraz lochy, gdzie trafiali najważniejsi więźniowie stanu. Jeszcze w XIV stuleciu warownia została zniszczona podczas walk z  genueńczykami, którzy próbowali podporządkować sobie wyspę. Udało się to  wenecjanom na drodze wyrachowanej dyplomacji. Twierdza  została przez nich odbudowana i nadanej jej wtedy formie możemy oglądać ją dziś. Niestety w 1570 r. miasto i twierdza skapitulowały przed admirałem tureckim Sadykiem Paszą, którego  grób można oglądać za bramą twierdzy, która od 1571 roku służyła Turkom Osmańskim.

Na terenie twierdzy można zwiedzić także Muzeum Wraku Żaglowca, gdzie eksponowany jest wrak antycznego statku, który zatonął u wybrzeżu Cypru ok. 300 r. p.n.e. Pomimo upływu tysięcy lat dobrze zachowany pozostał drewniany kadłub, a nawet przewożony ładunek.

Dzisiaj  na półokrągłym nabrzeżu wokół portu znajdziemy niezliczone kawiarnie, bary, bistra, restauracje i sklepy. Gdy nastaje wieczór owa pełna świateł „podkowa” czeka na gości z bogatą ofertą specjałów lokalnej kuchni. Nadmorska promenada tętni życiem, a jasno oświetlone potężne mury i bastiony twierdzy nadają miejscu niepowtarzalny urok.

[supsystic-gallery id=22]

Opactwo Bellapais

Ruiny średniowiecznego opactwa w miejscowości Bellapais koło Kyrenii są doskonałym przykładem sztuki gotyckiej rozwijającej się pod rządami Lusignianów. Opactwo zostało założone na początku XIII stulecia przez mnichów, którzy przenieśli się tu z Ziemi Świętej. W średniowieczu związki między Cyprem a Ziemią Świętą były wyjątkowo silne. Zarówno tam jak i na wyspie rządzili władcy pochodzący z Francji. Oba królestwa jerozolimskie i cypryjskie powstały w wyniku wypraw krzyżowych. Królestwo Cypru stało się spadkobiercą Królestwa Jerozolimskiego, które upadło w 1291 roku. Klasztor przeżył swój najbujniejszy rozwój dzięki patronatowi króla Hugona III (1267-84). Do dzisiaj odnajdziemy nad wejściami do niektórych pomieszczeń herby królestwa i dynastii Lusignanów. Pod panowaniem weneckim na wyspie opactwo podupadło. Kiedy Turcy podbijali Cypr w 1570 roku, a dotychczasowi lokatorzy klasztoru umknęli, mieszkańcy wioski sami wzięli sprawę w swoje ręce zamieniając kościół klasztorny na parafialny. Zasłonili lub usunęli charakterystyczne dla wystroju kościołów łacińskich elementy, a wprowadzili pospiesznie własny z drewnianym ikonostasem przede wszystkim. Turcy, którzy starali się sobie pozyskać autochtoniczną ludność grecką (propaganda wyzwalania spod obcej łacińskiej okupacji miała swój skuteczny cel), pozostawili kościół w użytkowanie mieszkańcom, zaś dobra klasztorne jeśli nie w całości to chociażby w części przejął kościół prawosławny. Mury opustoszałego i częściowo zburzonego opactwa pozostały nie zagospodarowane, dzięki czemu przez cztery wieki pozostały niezmienione i dzisiaj w formie trwałej ruiny pozwalają nam przenieść się w przeszłość.

Można wejść na piętro po kamiennych schodach, gdzie zachowały się tarasy, a z nich roztaczają się przepiękne widoki zarówno na groźnie prezentujące się góry Pentadaktylos jak też na wybrzeże,  na którym dominuje portowa Kyrenia oraz rozległe Morze Śródziemne. Przy dobrej widoczności widać nawet góry Taurus w Turcji.

[supsystic-gallery id=23]

Monastyr św. Barnaby i jego grób – Apostolo Varnavas

Niedaleko Salaminy znajduje się klasztor i kaplica, w podziemiach której znajduje się grób św. Barnaby Apostoła, uznawanego za założyciela i patrona kościoła na Cyprze. Dzieje Apostolskie wspominają o społeczności żydowskiej na wyspie, spośród której wywodził się Barnaba. To on zaopiekował się w Damaszku Szawłem (św. Pawłem) i wobec apostołów  poręczył za jego szczere nawrócenie. Następnie wspólnie odbyli pierwszą podróż misyjną, która prowadziła przez ojczyznę Barnaby. Obaj apostołowie w towarzystwie św. Marka przeszli całą wyspę od Salaminy po Pafos. Około 50 roku św. Barnaba wraz z Markiem powrócił na Cypr, gdzie wzmocnili istniejące już  gminy chrześcijańskie lub założyli nowe. Na koniec dotarli do Salaminy, skąd Barnaba kierował Kościołem. Tutaj został ukamienowany przez Żydów (ok. 57 r.). Został on pochowany nieopodal od miasta przez Marka, który uczynił to w tajemnicy przed Żydami. Miejsce jego pochówku w cudowny sposób odkrył w końcu V wieku metropolita Anthemios. Dziś wznosi się tam kamienna kaplica nakryta kopułą. Pod nią znajduje się krypta, a w niej wyeksponowane jest miejsce grobu św. Barnaby.

Naprzeciwko kaplicy, znajduje się dawny klasztor. Tutejsi mnisi od wieków opiekowali się miejscem pochówku apostoła, dbali o rozwój kultu i udzielali schronienia przybywającym tutaj pielgrzymom. Po roku 1974 klasztor został przejęty przez władze państwowe i zamieniony na muzeum. Do dawnego klasztoru wchodzimy przez kamienną bramę na obszerny dziedziniec otoczony z trzech stron arkadami tworzącymi jednokondygnacyjny krużganek. Sam dziedziniec porośnięty jest palmami, drzewami cytrusowymi, oliwkami, kaktusami i inną roślinnością. Stąd można przejść do małych pomieszczeń prezentujących antyczne sprzęty i naczynia.

Dawny kościół służy obecnie jako główna sala muzeum ikon. Na ścianach wyeksponowano wiele ikon, które w większości pochodzą z innych kościołów z okolic Famagusty. W jednej z kaplic, zaraz przy wejściu do kościoła zobaczymy malowidła pokrywające ściany. Pod względem artystyczny malowidła nie są wysokich lotów i nie są zbyt stare, chociaż słabo czytelne. Są one opisem historii związanej z odnalezieniem grobu św. Barnaby. Jest więc scena snu metropolity Anthymiosa, w którym spotyka samego apostoła. Następnie zgodnie ze wskazówkami św. Barnaby odnajduje jego relikwie oraz księgę ewangelii, którą zawozi do Konstantynopola. Tutaj przyjęty zostaje przez duchowieństwo i samego cesarza Zenona. A ostatecznie w stolicy cesarstwa zapadają ważne decyzje. Zgodnie z kanonami wcześniejszych soborów Kościół na Cyprze otrzymuje gwarancję swojej niezależności czyli autokefalię. Metropolita zaś jako następca apostoła ma przywilej noszenia cesarskiego berła, purpurowego płaszcza i podpisywania się czerwonym atramentem.

[supsystic-gallery id=24]

Salamina– starożytne stanowiska archeologiczne

Salamina to starożytne miasto i zarazem port na Cyprze, położony w tureckiej części wyspy około 5 km od Famagusty. Założycielem miasta był grecki heros i bohater spod Troi – Teukros. Miało to miejsce w XII wieku p.n.e. Teukros popadł w konflikt z ojcem, który wygnał go z greckiej Salaminy, wyspy położonej w pobliżu Aten. Teukros najwyraźniej tęsknił za Grecją bo nową siedzibę nazwał tak samo jak rodzinne miasto. Późniejsze wieki charakteryzowały się zmiennością polityczną, czasami Cypr stawał nawet po stronie Persów. Odbyła się tu wielka morska bitwa grecko-perska (480 roku p.n.e.), zakończona wielkim zwycięstwem Greków. W V w. p. n. e. została stolicą cypryjskich miast. Niestety z tego okresu nie zachowało się wiele zabytków. Do dziś przetrwały tu głównie budowle z okresu imperium rzymskiego, a następnie bizantyjskiego. W I wieku w mieście żył święty Barnaba apostoł. Święty Paweł, Barnaba i Jan Marek głosili słowo Boże w tutejszych synagogach, miało to miejsce na początku pierwszej podróży misjonarskiej Pawła. W IV wieku Salaminę nawiedziło trzęsienie ziemi. Wtedy to Salamina zmieniła nazwę na Konstancja. Stało się to na cześć Konstantyna Wielkiego, który po tragicznym w skutkach trzęsieniu ziemi polecił odbudować miasto. Od IV wieku miasto zaczęło podupadać, najazd arabski w VII wieku wymazał miasto z powierzchni ziemi. Powstała obok Famagusta budowała się z materiałów coraz bardziej opustoszałej Salaminy. Salamina ciągle skrywa przed archeologami wiele tajemnic. Do dzisiejszych czasów udało się odkryć zaledwie niewielki fragment miasta. Archeologom udało się odkopać m in. Świątynię Zeusa, która powstała tuż po założeniu miasta. Można podziwiać dobrze zachowany gimnazjom, miejsce, gdzie Grecy poprawiali tężyznę fizyczną. Z czasów rzymskich zachowały się m in. łaźnie, amfiteatr, port, ruiny stadionu, kilka świątyń. Na uwagę zasługuje również Bazylika Agios Epifanios, a właściwie to co z niej zostało, kiedyś (w IV wieku) największa chrześcijańska świątynia na Cyprze. Niestety w wyniku arabskich najazdów w VII wieku została doszczętnie zniszczona. Salamina to obecnie główna atrakcja Cypru północnego i obowiązkowy punkt zwiedzania dla turystów przybywających na wyspę. Pięknie położona nad samym morzem kusi cudownymi plażami.

Do najciekawszych wykopalisk należą:

• Caldarium (łaźnia gorąca zdobiona abstrakcyjnymi mozaikami);
• Sudatorium (łaźnia parowa, którą także zdobiły liczne mozaiki);
• Latryny (półkolista kolumnowa budowla mieszcząca latrynę na 44 osób);
• Gimnazjon (miejsce ćwiczeń i zawodów sportowych otoczone kolumnadą);
• Akwedukt (na wschód od gimnazjonu zachowała się kamienna cysterna stanowiąca fragment akweduktu);
• Teatr rzymski (wzniesiony 2000 lat temu przez cesarza Augusta; mógł pomieścić 15 tysięcy widzów);
• Amfiteatr (zbudowany przez Rzymian na początku naszej ery).

[supsystic-gallery id=25]

Famagusta

W starożytności była to mała osada, która istniała w cieniu głównej metropolii i portu wyspy Salaminy. Kiedy jednak w VII wieku Salamina uległa najazdowi arabskiemu i popadło w ruinę, Famagusta przyjęła najpierw mieszkańców spustoszonej metropolii, a następnie przejęła jej funkcje administracyjne i gospodarcze. Główny okres rozwoju nastąpił w średniowieczu w wyniku ruchu krucjatowego. Cypr leżał na trasie wypraw krzyżowych, zaś po upadku panowania krzyżowców w Ziemi Świętej, wielu uchodźców z Palestyny osiedliło się w Famaguście i stała się ona najpotężniejszym miastem portowym, który zmonopolizował handel z Lewantem. Dzięki osiedlającym się tutaj kupcom miasto stawało się kosmopolitycznym skupiskiem Franków, Greków, Ormian i Włochów. Bogaci kupcy różnych narodowości wznosili nie tylko swoje rezydencje, ale fundowali liczne klasztory i kościoły. Ogromny splendor miasta i jego nieprzebrane bogactwa stały się w XIV w. przyczyną walki o wpływy między Genueńczykami, a Wenecjanami. Ci pierwsi zdołali po 1372 r zagarnąć miasto dla siebie, ale rywalizację ostatecznie wygrali Wenecjanie, którzy w 1489 opanowali całą wyspę. Z powodu zagrożenia osmańskiego, zamienili miasto w twierdzę wznosząc pas murów obronnych liczących 15 km. Przez 10 miesięcy (do sierpnia 1571 r.) stawiały one opór wojskom tureckim. Ostatecznie zdobywca Famagusty Lala Mustafa Pasza wymordował wszystkich pozostałych przy życiu obrońców, a bohaterskiego dowódcę Marco Antonio Bragadino kazał żywcem obedrzeć ze skóry. Kiedy wjeżdża się na teren starego miasta, imponujące wrażenie sprawiają otaczające go w całości weneckie mury. Jeden z nadmorskich fortów linii umocnień nazywany jest Zamkiem Otella, gdyż niektórzy akcję sztuki Szekspira umiejscawiają właśnie w tym należącym do Wenecji portowym mieście. Nawet krótki spacer uzmysławia potęgę dawnej metropolii i jej wielokulturowość. Świadczą o niej zamknięte lub zrujnowane kościoły. Wzdłuż uliczek natrafimy na ruiny gotyckiego kościoła dominikanów i przebudowanego na turecką łaźnię kościoła franciszkanów. Spotkamy dwa kościoły pod wezwaniem św. Jerzego, jeden katolicki czyli łaciński, drugi służący Grekom. Obok siebie stoją dwa bliźniacze kościoły joannitów i templariuszy zakonów, które tak jak Królestwo Cypru powstały w wyniku krucjat. W centrum starówki przy dużym placu, zobaczymy skromne pozostałości dawnego pałacu będącego najpierw rezydencją królów, a następnie namiestników weneckich. To tutaj odbywały się wystawne uczty, podczas których, aby podkreślić bogactwo, na dno kryształowych kieliszków wsypywano pokruszone brylanty. Vis a vis ruin pałacu wznosi się najdostojniejszy zabytek z czasów królów cypryjskich katedra św. Mikołaja. To tutaj od 1310 do 1464 roku odbywały się uroczyste koronacje królów dynastii Lusignianów na tytularnych królów Jerozolimy (zanim krzyżowcy utracili swoje władztwo w Syrii koronacje te odbywały się w Betlejem, w Jerozolimie i w Tyrze). Turcy zdobywając na Wenecjanach ich posiadłości niszczyli kościoły łacińskie, albo przebudowywali je na inne budowle, albo zamieniali na meczety. Taki los nie ominął też katedry. Odarta ze zdobiących wnętrze dekoracji, pozbawiona barwnych witraży w oknach, zyskała dobudowany do fasady minaret i do dzisiaj pełni funkcję meczetu. Gdyby nie pokrywające posadzki dywany oraz typowe dla meczetu wyposażenie, a także obowiązek zdejmowania obuwia, moglibyśmy przypuszczać, że nadal jesteśmy w kościele. Aby nie było wątpliwości na drzwiach mamy wypisane imię i nazwisko zdobywcy Famagusty, który jest patronem meczetu, chociaż poniżej umieszczone lata jego budowy 1298-1312, wyraźnie odnoszą się do łacińskiego okresu historii wyspy.

[supsystic-gallery id=26]